Zetel v.z.w.:  

KBO 0408.014.464  

Documentatiecentrum
Elisabethlaan 103 C - 3200 Aarschot
   

Genealogisch en historisch archief in Aarschot

Stamboomonderzoek in Aarschot heeft vaak nogal wat frustraties tot gevolg: bronnen zijn beperkt en er is de magische grens van de Franse Revolutie. Wie hier zoekt naar voorouders vindt helaas niet vaak de nodige gegevens. Wat is er aan de hand ?

Eerst het slechte nieuws

Aarschot is een stad met een heel rijke geschiedenis, heel welvarend in de tweede helft van de 14e eeuw onder Jan Van Harcour. In 1533 werd Aarschot een Hertogdom met Filips van Croy als eerste hertog.
De geschiedenis van Aarschot is echter ook erg bewogen: vaak was Aarschot het slagveld van oorlogen, tot de totale vernietiging toe. Een eerste keer in 1489 met "meikenskermis" wanneer het leger van Maximiliaan van Oostenrijk bij verrassing de stad inneemt, plundert en in brand steekt. In 1542 belegert Maarten van Rossum de stad, zonder evenwel het stadscentrum te kunnen binnendringen. Van de Schaluinepoort tot de Hoogbrug werd geplunderd en gebrand, de gehele buitenstad werd vernietigd. Tijdens de godsdienstoorlogen van de 16e eeuw, in 1578, werd Aarschot totaal vernietigd. Slechts tien gebouwen bleven overeind, helemaal leeggeplunderd, waaronder de grote kerk, de achterbouw van het stadhuis, het Drossaarde en het klooster van Sint Niklaasberg. In 1914 tenslotte, werden door de Duitsers vele huizen en ook het Aarschots stadhuis in brand gestoken. Ook alle documenten die zich in het stadsarchief bevonden, gingen in de vlammen op.

Wat verdween er ?

De totale vernieling van de stad in 1578 had tot gevolg dat er in de stad geen documenten van de glorieperiode van Aarschot terug te vinden waren. De oorkonden die de vrijheden van de stad bevatten, het stadszegel, de cijnsboeken en eigendomsbewijzen van de kerk, kloosters, en stad, alles opgebrand en verdwenen.
De brand van het stadhuis en stadsarchief in 1914 vernietigde alle documenten die daar aanwezig waren.
In: J. Meerbergen, Aarschot in 1914, 1928, Tuerlinckx-Boeyé, blz. 210; wordt het als volgt omschreven:

  Woensdag den 16 September werd het stadhuis uitgebrand. De registers van den burgerlijken stand, met de doopakten van rond 1550 tot aan de Fransche overheersching; de officieele geboorteakten, sindsdien ingevoerd; de overlijdensakten sinds 1577, de archievenkamer, met de testamenten met zegels van rond 1200, en de oorkonden door menige ramp gespaard; enkele boekdeelen door secretaris Wetz beschreven; het Bedeboek of cijnsboek met de beschrijving van Aarschot en bijvang ; geschiedkundige werken over de stad; de brieven van koning Leopold I en van de Neef, kolonel der burgerwacht te Leuven, Aarschot 'dankende omdat zij zooveel vrijwilligers aan het Patriottenleger van 1830 had gegeven; het eerediploma door de Regeering na de omwenteling van 1830, aan de Aarschotsche afgevaardiging te Brussel behandigd ; de «Vlag van Maria- Theresia»; schilderijen voorstellende een hertog en een hertogin van Arenberg, het portret van burgemeester De Becker, door den Aarschotschen kunstschilder Van den Panhuyzen; een zicht op Aarschot in de XVIIIe eeuw; een schilderij voorstellende de wapenen van de stad (met descriptie); de borstbeelden van koning en koningin; de pompiersuniformen, 't ging al in dit vandalenwerk op.  

Extra vervelend voor wie zijn stamboom wilt opmaken en voorouders in Aarschot heeft:

  Ook het dubbel van Aarschot's burgerlijken stand te Leuven berustend, ging dáár einde Augustus in de vlammen op. De uittreksels werden dan tot in 1924 opgemaakt volgens de kerkregisters.  

In een brief opgesteld door de Aarschotse burgemeester in 1934 als antwoord op een vraag naar een geboorte-uittreksel vanwege de heer Chaussette uit Hannover, Duitsland, legt de burgemeester (in het Frans) uit wat er met de archieven is gebeurd in 1914 en dat de reconstructie gebeurde op basis van de Katholieke parochieregisters. Aangezien Wilhelm Chausette protestants werd gedoopt, en dus niet in het doopregister van de O.L.Vrouwekerk is genoteerd, is zijn geboorteakte niet in de gereconstrueerde Burgerlijke Stand opgenomen.

Tijdens de branden van de wereldoorlogen (ook in 1944) gingen ook een aantal notariaat-archieven in de vlammen op.

Toch ook nog goed nieuws ?

Ook het Kerkarchief van de O.L.Vrouwekerk werd door de Duitsers in 1914 geplunderd. Zij namen de documenten in hun opmars mee. Nog tijdens de bezetting werd een deel van het archief terugbezorgd en na de oorlog werden per toeval in West-Vlaanderen nog archiefstukken teruggevonden.

Het Rijksarchief van België heeft nog een aantal historische stukken van Aarschot in bewaring: waaronder middeleeuwse cijnsboeken en schepenakten.

Wat is er dan nog voor de genealoog? En waar te vinden ?

In het kerkarchief zijn er de parochieregisters van na de Franse tijd. Ook enkele uitzonderlijke gegevens van voor en tijdens de Franse bezetting zijn bewaard.

  • Doopregister 1795-1800 (klapper in HOLVA I, 1966, blz. 11-17, 67-71)
  • Huwelijken te Aarschot van 1754 tot 1771 (klapper in HOLVA II, 1967, blz. 38-43, 76-80)
  • Een huwelijksregister van de O.L.Vrouwkerk te Aarschot (1797-1802) (klapper in HOLVA II, 1967, blz. 107-112)
  • Fragmenten uit een doopboek van Baal ten tijde van kapelaan Arnold Valcx (1695 en 1696) (klapper in HOLVA IV, 1967, blz. 107-112)
  • dopen: ca. 1564-1567 fragment, 1674-1696 fragment, 1700-1701 fragment, 1792-1794 kopie burgerlijke stand op basis van een kerkregister, 1795-1800, 1825-1847, 1848-1870, 1871-1881, 1882-1890, 1891-1881, 1882-1890, 1892-1900
  • huwelijken: 1695-1696 en 1700, 1754-1772 en 1777, 1798-1800, 1797-1802, 1803-1836, 1837-1930, 1930-1947, 1948-1965
  • begrafenissen: 1783-1784, 1791, 1799-1838, 1839-1925, 1926-1940, 1941-1957
  • van deze parochieregisters zijn ook kopies ter beschikking in:
    • Stedelijk Archief en Documentatiecentrum Aarschot (SADA)
    • FV Afdeling Aarschot
    • Het Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Leuven (ARA)

In het Stedelijk Archief en Documentatiecentrum Aarschot (SADA) kunnen, mits schriftelijke toestemming van de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, de boeken van de burgerlijke stand ingekeken worden
De akten van de burgerlijke stand van voor 1914 zijn ten gevolge van de brand in 1914 niet de originele ! Op basis van de parochieregisters, trouwboekjes, kadaster etc. zijn de aktes terug opgemaakt.

Het archief van het Stedelijk Museum te Aarschot beschikt ook nog over een indrukwekkende verzameling doodsbrieven en rouwprentjes, steekkaarten van genealogisch onderzoek door L. Borremans en Pater L. Patteet. Het archief van het Stedelijk Museum is toegankelijk op dinsdag.

De Aarschotse Vereniging voor Familiekunde beschikt over een uitgebreid archief dat bestaat uit kopies van parochieregisters, bewerkingen van Aarschot, de deelgemeenten en buurgemeenten. De VF-Aarschot vergadert elke 2e maandag van de maand. Het eigen archief is ongeveer 8 keer per jaar te raadplegen.

Op de website van het Rijksarchief van Belgie zijn een deel van de geboorte- en overlijdensaktes van de Burgerlijke Stand, ook van Aarschot, te bekijken. De huwelijken werden door vrijwilligers van het Demogen Project ingevoerd en zijn via het zoeken-naar-personen terug te vinden.